Warbixin kooban: Waxyeelada Daran ee Khamaarku Qofka ku Sababi Karo
Khamaarku waa dhaqan ah in qofku lacag ku geliyo fursad aan la hubin natiijadeeda, iyadoo rajadu tahay inuu faa’iido ka helo. Inkastoo dadka qaar u arkaan inuu yahay madadaalo ama hab ay lacag ku kasban karaan, khamaarku wuxuu leeyahay waxyeelooyin badan oo qofka iyo bulshada ku xeeranba saameyn ku leh. Warbixintan waxay si qoto dheer u eegaysaa waxyeelada khamaarka, iyadoo la eegi doono dhinacyada maskaxda, dhaqaalaha, bulshada, iyo diinta.
- Waxyeelada Maskaxda iyo Caafimaadka Nafsiyeed
Mid ka mid ah saameynta ugu daran ee khamaarku leeyahay waa burburka dhinaca maskaxda iyo caafimaadka nafsiga ah. Qofka ku dhaca khamaarka si joogto ah wuxuu waayi karaa xasilloonida maskaxeed. Waxa uu dareemaa walwal joogto ah, niyadjab, iyo waliba rajo beel. Qaar badan oo kamid ah dadka khamaarka la qabsada waxay noqdaan kuwo la tacaala xanuunka niyad-jabka (depression) iyo walwalka xad-dhaafka ah (anxiety disorders).
Daraasado caafimaad ayaa muujisay in dadka ku tiirsan khamaarka ay khatar sare ugu jiraan ismiidaamin (suicide) marka loo eego dadka kale. Sababtaasi waxay la xiriirtaa culayska dhaqaale iyo ceebta bulshada ee uu qofku dareemayo. - Dhibaatooyinka Dhaqaale
Khamaarku waa meel lagu lumin karo hantida oo dhan. Qofka khamaarka ku dhaca wuxuu bilaabaa inuu kharash badan geliyo khamaarka isagoo rajo ka qaba inuu lacag badan ku guuleysan doono. Laakiin marar badan wuu khasaarayaa, wuxuuna dib u bilaabaa inuu isku dayo inuu khasaaraha soo celiyo – arrintaasoo loo yaqaan “chasing losses.”
Qofkaas wuxuu bilaabaa inuu gurigiisa, hantidiisa, xitaa shaqadiisa halis geliyo. Dad badan oo khamaarka dartiis hantidooda ku waayay ayaa galay dayn culus, qaarkoodna waxay u leexdaan khiyaano, xatooyo, ama falal sharci-darro ah si ay u helaan lacag ay ku sii ciyaaraan. - Saameynta Bulshada
Marka qofku khamaarka ku dhaco, dhibaatadu ma aha mid isaga oo keliya ku kooban. Qoyska, asxaabta, iyo bulshada inteeda kale ayaa la dareemaya culeyska. Dad badan oo khamaarka la qabsada waxay noqdaan kuwo iska fogeeya qoyskooda, iskana ilaaliya xiriirada bulsho. Waxay noqdaan dad aan la aamini karin, mararka qaar been sheegta, waxayna lumiyaan kalsoonidii dadka kale ku qabeen.
Caruurta ku barbaarta guri uu waalidkood khamaarsade yahay waxay la kulmaan cunto yari, waxbarasho la’aan, iyo degenaansho la’aan. Qoysaskaas waxaa ku dhacda muran joogto ah, khilaaf, iyo kala tegid. Waxay sidoo kale abuuri kartaa bulsho aan isku kalsoonayn oo xasilloonideeda lunto. - Khamaarka iyo Diinta Islaamka
Diinta Islaamku si cad ayay u mamnuucday khamaarka. Quraanka Kariimka ah, Ilaahay wuxuu yiri:
“Waxaadna ogaataan in khamriga, khamaarka, sanamyada, iyo saadaalinta ay yihiin wasakh ka mid ah camalka Shaydaanka. Ka fogow si aad u liibaanataan.”
(Suuradda Al-Maa’idah, Aayadda 90)
Aayaddan waxay caddaynaysaa in khamaarku yahay dariiq Shaydaan ah oo bulshada fasahaadinaya. Islaamku wuxuu ka hortagaa dhaqan kasta oo keeni kara burbur, cadaalad darro, iyo ku tiirsanaanta nasiibka halkii laga shaqeyn lahaa.
- Waxyeelada Nolosha Shaqada iyo Waxbarashada
Qofka khamaarka qabatima wuxuu lumin karaa diiradda shaqadiisa ama waxbarashadiisa. Khamaarku wuxuu noqdaa wax maskaxda si buuxda u gala, qofkuna wuxuu waayaa waqti uu siiyo howlaha muhiimka ah ee noloshiisa. Wuxuu bilaabaa inuu daaho, hawlihiisa dayaco, ama gebi ahaanba ka tago.
Shaqaalaha khamaarsada waxay shaqadooda ka lumi karaan sababo la xiriira musuqmaasuq, wax-is-daba-marin, iyo kalsooni darro. Ardayda ku dhaca khamaarka waxay joojin karaan waxbarashadooda ama ku dhacaan imtixaanaad, taasoo saameyn xun ku yeelan karta mustaqbalkooda. - Saameynta Dhaqan iyo Akhlaaq
Khamaarku waa dariiq nolosha ka dhiga mid ku saleysan hunguri iyo nasiib. Qofka khamaarka ku tiirsan wuxuu lumiyaa qiyamkii akhlaaqeed. Wuxuu bilaabaa inuu been sheego, ballan jab sameeyo, mararka qaarna ku dhacaa dambiyo si uu u helo lacag.
Sidoo kale, bulshada uu qofkaasi ku dhex nool yahay waxay noqon kartaa mid ku dayata haddii aysan helin wacyigelin sax ah. Sidaas darteed, khamaarku wuxuu khatar ku yahay dhaqanka wanaagsan ee bulshooyinka Muslimka ah, wuxuuna noqon karaa dariiq lagu burburiyo mustaqbalka jiilka cusub.
- Daaweynta iyo Ka Fogaanshaha Khamaarka
Khamaarka wuxuu leeyahay awood qabatimo oo aad u xoog badan, sida daroogada ama khamriga. Sidaas darteed, daaweyntiisu waxay u baahan tahay isbeddel nafeed iyo mid maskaxeed. Qofka khamaarka la qabsaday wuxuu u baahan yahay taageero caafimaad nafsiga ah (therapy), talooyin diin iyo qiyam ku saleysan, iyo bulsho garab istaagta.
Waxaa muhiim ah in la helo barnaamijyo wacyigelin ah oo dadka ka bara khatarta khamaarka, gaar ahaan dhalinyarada. Qoysasku waa in ay la socdaan carruurtooda oo ay siiyaan waqti iyo waxbarasho ku saabsan halista khamaarka. Dowladda iyo culumada diinta waa inay si wadajir ah uga shaqeeyaan ka hortagga faafitaanka khamaarka.
Gabagabo
Khamaarku waa dhib weyn oo sababi kara burbur shakhsi, mid qoys, iyo mid bulsho. Wuxuu saameeyaa maskaxda, dhaqaalaha, xiriirka bulshada, akhlaaqda, iyo xitaa xiriirka qofka iyo diintiisa. Waa masiibo si tartiib ah u baabi’isa nolosha qofka. Sidaas darteed, waa in bulshada laga wacyi-geliyaa khataraha khamaarka, lana xoojiyo barnaamijyada ka hortagga iyo daaweynta dadka la tacaalaya qabatinka khamaarka.
Waxaa la gudboon qof walba inuu ka fogaado khamaarka, kana war hayo qatarta uu leeyahay, si uu ugu noolaado nolol xasiloon, sharaf leh, oo Ilaahay raalli ka yahay.
